Ebegümeci (Malva sylvestris L.)

Malva cinsi 495 tür ile temsil edilirken ülkemizde 10 türü yayılış gösterir fakat bunların çiçek ve yaprakları bir ayrım yapılmaksızın "Ebegümeci" olarak kullanılmaktadır. Bu cinsin en yaygın türlerinden birisi Malva sylvestris’dir. Bu tür Akdeniz bölgesi, Orta Asya, Kuzey Afrika ve Avrupa'nın birçok bölgesinde yaygın olarak yetişmektedir. M. sylvestris, tek yıllık ve çok yıllık türlere sahip otsu bir bitkidir. Yapraklar, palmat loplu ve derin parçalıdır. Epikaliks (2-)3 parçalı, şeritsi (linear), yumurtamsı (ovat) veya dörtgensi (oblong) şeklindedir. Sepaller ve petaller 5 adet. Stamenler çok sayıda ve filamentleri stilusu saran bir tüp şeklinde birleşmiştir. Pistil tek, ovaryum üst durumludur. Polen taneleri dikenli, meyve genellikle çok parçalı merikarpa ayrılmış bir şizokarp (gelişmiş karpofor taşır), nadiren kapsüldür.

Malva Cins ismi Antik Yunanca yumuşak anlamına gelir. Cinsin rahatlatıcı etkilerine işaret eder. Cins adı için hem Dioscorides hem de Theophrastus malakhe (μαλάχη) kelimesini kullanmakta olup, kelime Latinceye Malva olarak geçmiştir. Tam olarak Türkçedeki ebegümeci kelimesinin karşılığıdır. Tür adı Latince ormanda anlamına gelir. Carl Linnaeus’un özgün tanımındaki “campestribus” ifadesi ise düzlük anlamına gelir. Beri taraftan tür; deniz kenarından göl kenarına, ormanlık alandan açık çayırlara, yamaçlardan tarlalara kadar neredeyse tüm habitat alanlarında görülmektedir. Epitet, tür için geleneksel olarak kullanılan bir betim olduğu için bilimsel literatüre alınırken aynen korunması tercih edilmiştir.

Bu türün yapraklarında, çiçeklerinde ve saplarında (bamyada olduğu gibi) bir müsilaj madde içerirler. Küçük yapraklı bitkinin uzun saplarının ucundaki yapraklar yuvarlak ve çentiklidir. Açık pembeden eflatun rengine kadar değişebilen renkte çiçek açarlar. Bir de yuvarlak meyvesi vardır. Çiçekleri, yaprakları ve sapları, hazirandan eylüle kadar toplanabilir. Ebegümeci Ülkemizde’de halk arasında yaygın olarak kullanılmaktadır. İnfüzyon ve dekoksiyon halinde taşıdığı müsilaj nedeniyle solunum ve sindirim sistemi tahriş ve iltihaplarında koruyucu olarak dahilen; cilt üzerindeki çıban ve yaraların tedavisinde ise lapa halinde haricen kullanılır. Memleketimizin kırsal bölgelerinde, taze ebegümeci dalı çocuk düşürücü olarak kullanılmaktadır. Bazı bölgelerde mekanik etki ve oluşan enfeksiyon sonucu gebelik önlenebilir. Ancak bu şekilde kullanım oldukça tehlikelidir. Ayrıca yapraklı dalları ıspanak gibi pişirilerek yenir. Şile yöresinde yapılan bir çalışmada M. sylvestris bitkisinin halk arasında ısırgan otu dalamasında ve astım tedavisinde kullanıldığı kaydedilmiştir (Çatalca-Kocaeli Bölgesi). Ayrıca bitki kabuklu yaralar, astım ve ishal tedavisinde de kullanılır. Bazı kaynaklarda hemoroit tedavisinde kullanılan bitkilerin üzerinde yapılan bir çalışmada, M. sylvestris’in de içinde bulunduğu bitki karışımlarından hazırlanan bir dekoksiyonun, haricen lokal banyo halinde kullanıldığı tespit edilmiştir (Isparta çevresinde).

Tıbbi kullanımın yanında gıda amaçlı haşlanmış genç yapraklar tüketilir. Çorbalara hafif ve hoş bir tat verir. Taze yapraklarından salata yapılabilir. Yapraklarında demir, çinko ve birçok vitamini barındırır. Kocaeli’nin bazı bölgelerinde toplanıp yaprakları haşlanarak yemeği yapılmakta ve köy pazarlarında satılmaktadır.

Kimyasal içeriği genel olarak değerlendirildiğinde tohumlarından elde edilen sabit yağın, % 5.6 sterkülik asit, % 11 malvik asit, % 1.6 vernolik asit, % 26.6 palmitik asit, % 5.6 palmitoleik asit, % 23 oleik asit, % 4 lineoik asit ve çok az miktarda stearik asit taşıdığı belirlenmiştir. Bir başka çalışmada bilinen yağ asitlerinin yanında (stearik, oleik, behenik, erusik, kaprilik, α- linolenik, γ-linolenik, miristik asit) malvik ve sterkülik asit taşıdığı tespit bulunmuştur. Ayrıca terpenler (karveol, neral, 1,8sineol, pulegol) ve retinol içerdiği tespit edilmiştir. M. sylvestris % 2.3 oranında polienoik asit içerir. M. sylvestris türünün mono-, di-, tri-, tetragalaktozil- ve sülfokuinovozil- diaçilgliserol içerdiği tespit edilmiştir.

Ebegümeci (Malva sylvestris L.)

Giriş Yap

Kayıt Ol