Yeşil Çay (Camellia sinensis L.)
Camellia sinensis (L.) Kuntze, Theaceae familyasının üyesidir. Genellikle çalı formunda olan bir bitkidir. 1753 yılında Linnaeus tarafından Thea sinensis olarak adlandırılmıştır. 1887 yılında ise O. Kuntze tarafından Camellia sinensis (L.) Kuntze olarak adlandırılmıştır ve üç takson bulundurmaktadır, bunlar; soğuğa dayanıklı olan, Çin, Japonya, İran ve kuzey bölgeleri, Hindistan’ın yüksek bölgelerinde yetişen C. sinensis var. sinensis, tropik bölgelerde yetişen C. sinensis var. assamica ve Çin’in güneybatı bölgesinde yetişen C. sinensis var.
Çay bitkisi yaprağını dökmeyen her zaman yeşil olan bir bitkidir. Sürgün döneminde sürgünlerin yeşil çayda sürekli oluşabilmesi için yağmurun bol ve sıcaklığın yeterli olması gerekir. Genel olarak çay üretimi için sürgün ucundan koparılmış iki yaprak ve bir tomurcuğun kullanılması önerilir ve istenir. Bunun nedeni bitkide genç yapraktan yaşlıya doğru gidildikçe polifenol miktarının azalması, yani yapraktaki kaliteyi etkileyen karakteristik maddelerin genç yaprak ve tomurcukta toplanmış olmasındandır. Yaz, kış her dem yeşil ağaç ya da çalı toplulukları. Yapraklar basit, stipulasız ve sarmal dizilişli. Çiçekler çoğunlukla tek başına, hermafrodit, aktinomorf, büyük. Sepaller imbrikat, petaller 5 veya daha fazla, serbest veya tabanda birleşik. Stamenler çok fazla, genellikle korollanın tabanında birleşmiş. Ovaryum üst durumlu, 3-5 loküllü. Çiçekleri gösterişli, tek tek ya da 2-3 tanesi bir arada. Sepal 5-7, petal 7-8. Kaliks, 5-7 sepalden oluşur. Korolla, 7-8 petalden oluşur. Stamenler alt kısımda birleşik. Meyve, 3 gözlü, her birinde 1-2 adet tohum taşır.
C. sinensis (L.) Kuntze, başta Çin olmakla beraber bir çok tropik ve subtropik iklimlerde kültürü yapılmaktadır ve Çin in yanı sıra Hindistan,Sri Lanka, Japonya, Endonezya, Pakistan, Türkiye, Kenya, Malawi ve Arjantin gibi ülkelerde de yetiştirilmektedir.
Dünya’da dört çeşit çay üretimi mevcuttur. Bunlar; fermente edilmiş çay yani siyah çay, fermente edilmemiş çay yani yeşil çay, yarı fermente edilmiş çay yani oolong çay ve hafif fermente edilmiş çay yani beyaz çaydır. Yeşil çay, C. sinensis’in tepe tomurcuğu ve yapraklarının işlenmesi sonucu elde edilir. Yeşil çay, C. sinensis yapraklarının dehidratasyonundan elde edilmektedir. Yeşil çay oksidasyona uğramazken siyah çay uğramaktadır ve siyah çayda yeşil çaydan farklı olarak multimerik polifenoller oluşmaktadır. Yeşil çaya herhangi bir fermentasyon işlemi uygulanmadığı için, siyah çayın içerdiği uçucu yağ bileşenleri yeşil çayda oluşmaz. Siyah çay aromasının kurutma işlemi sırasında oluştuğu gözlemlenmiştir.
Dünya’da yeşil çay üretiminde başlıca iki yöntem uygulanmaktadır. Bunlardan biri Japon usulü yeşil çay üretimi, diğeri ise Çin usulü yeşil çay üretimidir. Japon usulü yeşil çay üretiminde buhar verme işlemi (steaming); Çin usulü yeşil çay üretiminde ise kuru sıcak hava ile şoklama işlemi (Pan-Firing) uygulanır. Pan-Fired çayların aroması, steamed çaylardan daha yoğun ve kavrulmuş bir aromadır.
C. sinensis kimyasal içeriği genellikle bitkinin tomurcukları ve yapraklarındaki etken maddeler araştırılmıştır. Üst iki buçuk yaprak denilen kısım, bitkinin en değerli kısmıdır ve kaliteli çay üretiminde de bu yapraklar tercih edilir.
Genel olarak içerik;
- Pürin Alkaloidleri (metilksantinler): kafein (% 2,9-4,2), teobromin (0,15-0,2), teofilin (0,02-0,04)
- Triterpen saponinler
- Kateşinler
- Flavonoitler: Kersetin, kemferol, mirsetin
- Kafeik asit türevleri: Klorojenik asit, teogallin
- Anorganik iyonlar: Florid, potasyum, alüminyum iyonları
- Uçucu yağ bileşikleri: Linalol
Carvalho ve ark. tarafından yapılan bir çalışmada, yeşil çaydan hazırlanan metanollü ekstrede bulunan sekonder metabolitler yüksek basınçlı sıvı kromatografisi (YBSK) tekniği ile araştırılmış, ekstrede teofilin ve kafeinin bulunduğu tespit edilmiştir.
Çin’de kullanımı 5000 yıl öncesine dayanmaktadır. Geleneksel Çin Tıbbı’nda ve Ayurvedik tedavide, stimulan, astrenjan ve diüretik olarak, kalp sağlığında, baş ve vücut ağrıları, sindirim problemleri ve depresyonda, detoksifikasyon amacıyla, enerji üretici ve ömrü uzatıcı özellikleri nedeniyle kullanılmaktadır. Ayrıca vücut sıcaklığının ve kan şekerinin ayarlanmasında ve mental fonksiyonların düzenlenmesinde kullanıldığı kayıtlıdır.
Hindistan Tıbbında, çay preparatları, diyarede, iştah kapatıcı olarak, ağız kuruluğunda, migrende, kardiyak ağrılarda, ateş ve yorgunlukta kullanılmaktadır.
Çin Tıbbında, yeşil çay migren tedavisinde, mide bulantısı, geçici ishalle sonuçlanan sıtmada ve sindirim problemlerinde kullanılmaktadır. Ayrıca kanserden koruyucu olarak kullanılmaktadır.
Çayın ülkemizde halk arasındaki kullanımına baktığımızda; midevi, kuvvet verici, idrar arttırıcı etkilerine bağlı kullanımının yanı sıra, alkaloit zehirlenmelerinde panzehir olarak da kullanıldığı bildirilmiştir. Yeşil çayın, diş sağlığının korunmasında, kolesterolün düşürülmesinde ve gastrointestinal sistem hastalıklarında tedavi edici etkisinden dolayı halk arasında kullanımı bildirilmiştir.
Allopatik tedavide kullanılan yeşil çay, içerdiği sinekateşin ve Polifenon E (Veregen) nedeniyle FDA’dan ilk onay alan bitkisel drogtur. Polyfenon E’nin antiviral, immünostimülan ve antioksidan özelliklerinden dolayı anogenital siğillerin tedavisinde etkinliği saptanmıştır.
Bahçelievler Mah. 430 sok. No: 19 Torbalı / İZMİR / TÜRKİYE